Gundem Sınır kapısı...

Vanlı esnaf ve işletmeciler, Kapıköy Sınır Kapısı'nın yaklaşık bir yıldır kapalı olması nedeniyle zor durumda.

İş insanları da Van’daki yoksulluk ve işsizliğe dikkat çekerek, İran’la olan diğer ulaşım yollarının açık olduğu halde Van için “can damarı” olan bir kapının kapalı tutulmasını eleştiriyor.  
Van’ın Saray ilçesinden Rojhılat’ın Hoy kentine açılan Kapıköy Sınır Kapısı pandeminin başladığı Mart 2020’den beri kapalı. Bu durum, geliri başta turizm olmak üzere diğer sektörlere bağlı işletmelerde çalışan binlerce kişiyi etkiliyor.  
Bu soruna dikkat çekmek ve seslerini duyurmak amacıyla Vanlılar iki gündür sosyal medya platformları üzerinden “#KapıköyVandır, #EsnafZordaKapıköyAçılsın” hashtagları ile devlet ve hükumet yetkililerini de etiketleyerek paylaşımda bulunuyor.
Eski Van Organize Sanayicileri İş Adamları Derneği (VOSİAD) Başkanı Şemsettin Bozkurt ve Van Otelciler Derneği Başkanı Reşat Yeşilağaç, kentte son yıllardaki yatırımların sırtını bu kapıya dayadığını ve bu damarın kapatılması ile kentte yaşanan mağduriyeti anlattı.
Bozkurt ve Yeşilağaç ayrıca, Kapıköy’le birlikte açığa çıkan kentteki ekonomik duruma, yoksulluk ve işsizliğe de parmak bastı.
“Van’ın atardamarı, kalbi Kapıköy’dür”
 “Van’ın atardamarı, kalbi Kapıköy’dür” diyen Reşat Yeşilağaç, “Van’da ikinci bir alternatifimiz yok.  Kapıköy denilince Türkiye genelinde Van geliyor akla. Kapıköy Van’dır, olmazsa olmazımızdır. Sadece turizm sektörü olarak bakmıyoruz bu meseleye. Van’da giyimcisi, kahvaltıcısı, kahvecisi, tücarı yani aklınıza gelecek ne varsa, hatta dilencinin bile gözü kulağı Kapıköy’de” diye konuştu.
“Van son 5 yılda çok ciddi bir ekonomik hareketlilik yaşadı”    
Kapıköy Sınır Kapısı’nın birinci pandemi döneminden bugüne kadar kapalı olduğunu hatırlatan Şemsettin Bozkurt, Kapıköy’ün öneminin Van için ölçülemeyecek boyutlarda olduğuna dikkat çekti.
Bozkurt, bu önemi şu sözlerle anlattı:
“Şöyle ki; Van’da son 5 yıl içerisinde yaklaşık 130 otal açıldı İran tuzimine yönelik. Buna paralel olarak yemek-içmek gastronomi sektöründe de yaklaşık 230 kafe ve restoran açıldı. Bütün bu verileri Esnaf ve Sanatkarlar Birliği’nden aldım. Kapıköy Sınır Kapısı Van’a 120 kilometre uzaklıkta olduğu için İran’dan turistler buraya rahatlıkla kendi özel araçları ile gelebiliyor. Bayramlarda, tatillerde bol bol Van’da vakit geçirebiliyorlar. Hem yeme içme sektöründe, hem de turizm ve konaklama sektöründe Van’a ciddi miktarda bir döviz bırakıyorlar. Bu nedenle Van son 5 yılda çok ciddi bir ekonomik hareketlilik yaşadı. LC Waikiki, Cotton gibi ulusal markalardan yapılan alışverişlerden dolayı Van’da cirolar çok yükselmişti.”
“Yılda ortalama 500-500 bin İranlı turist geliyordu”
Pandemi öncesinde yılda ortalama 500 ila 700 bin kişinin İran ve Rojhılat’tan Van’a geldiğini ifade eden Yeşilağaç, “Turist olarak Ermenistan’dan, Kürdistan Bölgesi’nden de insanlar geliyordu. Ermenistan ve Kürdistan Bölgesi’ne açılamamamızın sebebi yolların uzak olması. Van-Şırnak arası yol biterse biz Kürdistan Bölgesi’nden misafir almak için çalışacağız. Ermenistan’dan gelen 13 saat sonra Van’a ulaşabiliyor. Ama İran 80 kilometre. Yani bizim alternatifimiz yok. Bu nedenle varımız yokumuz Kapıköydür diyoruz” şeklinde konuştu.
“Ne hikmetse Kapıköy bir türlü açılmıyor”
Şemzettin Bozkurt, pandemi tedbirleri devreye girince yüksek borçlar altına giren, kredi ile yatırım, lüks gelişmiş lokasyonlarda yatırım yapanlerın, kiracıların çok zor durumda kaldığını söyledi.
“Bununla birlikte devletin aldığı tedbirler de çok yetersiz” diyen Bozkurt, “Sadece kafe ve restoran işletmelerinde 9 ila 10 bin civarında genç çalışıyor. Bunların hepsi yaklaşık bir yıldır işsiz-güçsüz. İşverenlerine ciddi bir destek sağlanmadı. Türkiye’deki bütün sınır kapıları ve hava yolları denetimli olarak açık iken, ne hikmet ise Van’daki bu sınır kapısı hiçbir şekilde açılmadı. Bu da Van’ın ekonomisini olumsuz etkiledi. Hem pandeminin getirmiş olduğu sirkülasyon hem de İran’dan turistlerin gelmemesi Van esnasıfını çok zor durumda bıraktı” ifadelerini nkullandı.
Yetkililer neden sessiz?
Şemsettin Bozkurt, “Gerek kentteki yetkililere ve gerekse de ilgili bakanlıklara bu konuda çağrısı oldu mu?” sorusunu şöyle yanıtladı:
“Son 4-5 yıl içerisinde Türkiye’de sivil toplumun sivil anlayışı ortadan kaldırıldı. Halkın, esnafın, sanaicinin, tücarın sorun ve sıkıntılarını objektif bir şekilde dile getiren sivil toplum kuruluşları kalmadı. Van’da iktidara veya bir takım odaklara yakın STK’lar bağımsız olmadıkları için bu sorunu Twitter üzerinden bile dile getirmeye çekiniyorlar. Siyaseten Van, Cumhuriyet tarihinin en silik, en etkisiz, en yetkisiz dönemini yaşıyor. Bu sorun muhalefet veya iktidar partisi vekillerinin de, STK’lardın da sorunudur. Bugüne kadar ne iktidar, ne muhalefet ve ne de STK’ların bir araya gelip Ankara’ya ciddi bir baskı, çıkarma veya lobi yaparak ‘her tarafta kapılar açık, bizim kapı neden kapalı’ diye bir girşimde bulunduklarına dair bir haber duymadık. Böyle bir birliktelik de yok. Şimdi düşünün bu insanlar esnafı, sanayicisi, tücarı için üyesi oldukları partiden birşey isteyebilir mi? Oradaki mevcut yapıyı da biliyoruz. Dolayısıyla bu handikaptan kaynaklı ne muhalefet ve ne de iktidar vekilleri Van’la ilgili, somut, elle tutulur, dişe dokunur bir talepte bulundukları açıkçası görmedim.”
“Havayoları açık neden karayolları kapalı?”
Van Otelciler Derneği Başkanı Reşat Yeşilağaç da sosyal medyadan başlattıkları çağrının henüz yeni olduğunu, seslerini ilgili makamlara ulaştırma konusunda ümitli olduklarını söyledi.
Yeşilağaç, “Türkiye’nin diğer ülkelere kapalı olan üç gümrük kapısı var. Ağrı-Gürbulak, Vak-Kapıköy ve Hakkari-Esendere. Savaşın olduğu Suriye’ye bile kapılar kapalı değil. Bulgaristan’da günde iki bin kişi Edirne’ye giriş yapıyor. Bunun yanı sıra bizi rahatsız eden husus şu; İran’ın Tahran, Meşed ve Tebriz kentlerinden günde 7 ile 10 arası uçak seferi düzenleniyor. İstanbul ve Ankara’ya gerçekleşiyor bu seferler. Madem İran’da bu kadar büyük sıkıntı var neden uçak seferlerine izin veriliyor? O zaman burada bir çiftestandart sözkonusu. Çünkü insanın aklına başka bir şey gelmiyor, biz böyle algılıyoruz. Neden bu yapılıyor?” diye sordu.
“Ekonomik olarak en kötü il Van’dır”
Van’ın yaşam kalitesi, eğitim ve ekonomi açısından Türkiye’de sondan ikinci veya üçüncü sırada olduğunu belirten Şemsettin Bozkurt, “Bakın mesela Çorum’un nüfusu 536 bin ama yıllık ihracatı 423 milyon, Van’ın nüfusu 1 milyon 140 bin ama ihracatı 45 milyon. Hakikatten Van’da yoksulluk, işsizlik yüzde 50 civarlarında. Çok büyük bir yoksulluk ve işsizlik var. Bunun üzerinden bazı kötü niyetli iş insanları özellikle çağrı merkezleri üzerinden, son dönemde tekstil üzerinden Van’ı ucuz işgücü gibi görerek Van gençliğini ve o zayıf noktasını müthiş sömürüyorlar. Bu da işin başka boyutu. Asgari ücretin altında bir maaşla tekstil sektöründe gençlerimiz, kızlarımız çalıştırılarak sömürülüyor” dedi.
Reşat Yeşilağaç da, “Van’da ne bir fabrika ne de üretim yok” diyerek bu duruma dikkat çekti.
Yeşilağaç, Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının geçtiğimiz aylarda "Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı" çerçevesinde Van'da başlattığı Tekstilkent Projesi’ne ilişkin de konuşan Yeşilağaç, “O yeni bir proje değil, 10 yıl önce de vardı ve her bir işyerinde 10-15 kişi çalışıyor. Türkiye geneline baktığımızda ekonomik olarak en kötü durumda olan il Van’dır. Yani esnafımızın yüzde 60’ı günü sıftah açmadan kapatıyor. Turizimciler olarak bizim de 15-20 otelimiz kapalı. Geri kalanların doluluk oranı ise yüzde 10-15 arası” ifadelerini kullandı.
“Türkiye kamuoyunda algı yaratmak yazıktır, günahtır”
Basında çıkan “Van tekstil başkenti olacak” şeklindeki haberlerin “algıya yönelik yanıltıcı haberler” olduğunu belirten Bozkurt, “Bahsedilen tekstilkent 10 yıl önce kuruldu, bugün kurulmadı. Zaten iş objektif olmayınca ve algıya yönelik olunca bunu oya konsolüde etmeye yönelik bir kaygı ise bu işin içerisinden çıkamazsınız. O yatırım 10 yıl önceki yatırım. Bunu getirip sanki bugün yapılmış gibi, ‘Van tekstil üssü, tekstil merkezi olacak’ diye Türkiye kamuoyunda algı yaratmak yazıktır, günahtır. Van’a yapılabilecek en büyük kötülüktür. Van tekstil üssü olamaz. Çünkü Van Diyarbakır değil, Adana değil. Pamuk yatakları, hammadde yatakları yoktur” ifadelerini kullandı.
İşletmeciliğin yanı sıra kamuyönetimi de okuduğunu ifade eden Bozkurt, “Üretim hammadde ve pazarlara yakın yerlerde kurulur. Yani Van’da ne Pazar var, ne de hammadde. Van’da yapılan tekstil nedir? İşverenlerden, işçilerden kesilen katkı payları ile fonlanan, İşkur ve bir de Sanayi Bakanlığı’nın sigorta teşvikleri üzerinden diğer markaların parça üretimidir. Keşke Jiber gibi bir marka çıksaydı, dünyanın her yerinde Van’ın tekstilini gururla, onurla sunsalardı. Siz Van’la ilgili herhangi bir marka duydunuz mu? Bütün Türkiye’yi dolaşıyorum, Van’daki bütün üeticileri de dolaşıyorum. Van’da marka yok. Tamamen Türkiye’deki ulusal markaların parça başı fason üretimi yapılıyor. Bunun ismini doğru koymak gerekirse Van’da konfeksiyon üretimi var” dedi.
“Van tekstil üssü olamaz”
Konfeksiyor üretiminde sıfır SGK ile, batıda küçük konfenksiyonlarda çalışanların gelip kentte bedava fabrika, bedava yer, ucuz işgücü buldukların söyleyen eski VOSİAD Başkanı Şemsettin Bozkurt, “Bunlar SGK’dan muaftırlar İşkur’dan 6 aya kadar bir maaş teşviği alıyorlar. Dolayısıyla bu altı ay bittikten sonra o insanlar değiştiriliyor. Yani bir insan tekstil işine girip emekli oluncaya kadar çalışmıyor. Bu sürekli bir döngü ve Van, işçi ile işverenlerin katkı paylarından fonlanan, onların emeklerinin sömürüldüğü, berhava edildiği bir yerdir. Van tekstil üssü olamaz. Bir bunu anlattığımızda bu işten anlamayan, üretimden, iş dünyasından, ekonomi-politiktan anlamayanlar bize karşı şiddetli bir reaksiyon gösteriyorlar” şeklinde konuştu.
Bozkurt, “Lokomotif sektörlerde yatırım yapılmasını, hakikaten  marka değeri olan yine işletme gücü, sermayesi olmadığı için kendi kabuğunu kırıp çıkamayan muazzam bir ihracat potansiyeli olan mevcut yatırımcılara destek verilmesini istiyoruz. Bunu istediğimizde de siyasi bir dille, kutuplaştırıcı bir dille sanki bunlar siyasal kaygılarmış gibi bir reaksiyonla karşı karşıya kalıyoruz” ifadelerini kullandı.
Rüdaw